Ovogodišnje dobitnice regionalnog priznanja „Štefica Cvek” saopštene su danas, 14. septembra u Sarajevu, u okviru PitchWise festivala ženske umjetnosti i aktivizma.
Regionalna književna zajednica nominovala je čak 153 naslova za ovogodišnju, treću po redu „Šteficu Cvek”. Kroz nekoliko krugova žiriranja izbor je na kraju sveden na sedam izdanja! Umesto da bira samo jednog pobjednika, „Štefica Cvek” slavi kolektivni utjecaj ovih djela koja izazivaju konvencije, podstiču kritičku misao i nude novi pogled na goruća pitanja našeg vremena.
Proglašenje književnog izbora Štefica Cvek #3 / FOTO: Nidal Šaljić
O finalnom književnom izboru nazvanom po legendarnoj junakinji feminističkog klasika Dubravke Ugrešić odlučivale su članice žirija – Maja Abadžija (Bosna i Hercegovina), Dara Šljukić (Srbija) i Manja Veličkovska (Sjeverna Makedonija).
Proglašenje književnog izbora Štefica Cvek #3 / FOTO: Nidal Šaljić
„Vjerujemo da knjige koje biramo pomeraju granice savremene književnosti na jugoslovenskom prostoru i stvaraju nove svjetove u kojima su otpor i nada ponovo mogući. Svi ovi radovi su neophodni i svi zaslužuju vašu pažnju jer nastavljaju da inspirišu dijalog i podstiču promjene”, navodi se u saopštenju žirija.
U nastavku pročitajte obrazloženja žirija:
Jedinstveni matični broj, Lidija Dimkovska, (TRI, 2023)
“Edinstven matičen broj” dobija sve zasluge za majstorski spoj geopolitičkih tenzija sa složenom porodičnom dinamikom. Istražujući aktuelna pitanja izazvana ratovima, okupacionim politikama i neokolonijalizmima, kroz koje se psihologiziraju porijeklo i klasa, roman je jedan od rijetkih primjera slojevitog fikcionalnog sjaja. Kroz Katerinin lik, koji pokušava da razumije postupke šutljivog oca i zajedljive, ali krhke majke, narativ je zainteresovan za gubljenje i pronalaženje nade u prešućenoj prošlosti turske okupacije Sjevernog Kipra. Kroz frazu „zauzeti pustoš“, ovaj roman sa razvojnom linijom tipičnom za dekolonijalni futurizam, problematizuje mogućnost lične i kolektivne obnove, i aktivno razmišlja o tome kako razorene zajednice i pojedinci još uvijek mogu da zamišljaju manje bolnu budućnost, neokaljanu kolonijalizmom i nacionalizmom. Izdvajamo ovo djelo zbog njegovog suptilnog udaljavanja od narativa prošlosti i gubitka i preusmjeravanja interesovanja na sve ono što se još može zamisliti.
U haosu radost, Kalia Dimitrova (samoizdata, 2023)
“U haosu radost” je knjiga koja se ističe smjelom duhovitošću, nepretencioznim cinizmom i vještinom pronalaženja radosti u uskogrudnoj kulturi kasnog kapitalističkog i heteropatrijarhalnog haosa. Zbirka odaje osjećaj lakoće u bavljanju pitanjima roda i seksualnosti, razotkrivajući podlost i plitkost ljudske opsesije da sve razvrsta i definiše. Poezija Dimitrove je savremena oda koja slavi prijateljstvo i izabranu porodicu, raznolikost queer svjetova, i sve to čini da osjetimo mir i radost u našem malom i neophodnom intimnom haosu. U vremenu opšte slabosti, ovu knjigu izdvajamo po tome što predano i bezrezervno prenosi prijeko potrebnu životnu nadu.
Četiri lakta unutra, Eva Simčić (V.B.Z., 2023)
Prvijenac riječke autorice Eve Simčić, “Četiri lakta unutra”, plijeni autentičnošću svoje imigrantske priče – Najbolja zemlja na svijetu razotkriva se u ovom tekstu u najboljem slučaju kao razočarenje, a u najgorem kao košmarni kafkijanski labirint. Šarmantna kombinacija gorčine i duhovitosti kojom nas pripovjedačica vodi kroz svoju doseljeničku svakodnevnicu kontinuirano u fokusu drži njenu borbu sa depresijom, iskreno progovarajući o stranputicama koje se moraju proći kako bi se došlo do ozdravljenja. Simčić vješto u romaneskni tekst upliće esejistički diskurs, ilustraciju, medicinsku dijagnostiku, poeziju, tvoreći kompleksno, a ipak pitko djelo koje odiše generacijskom prepoznatljivošću. Tragajući po preskupim iznajmljenim stanovima, među uvrnutim poznanicima, u hodnicima čekaonica ili sigurnosti uspomena, pripovjedačica uviđa da mora proći dug i mučan put ne bi li shvatila kako su njen lijek – i njen dom – u njoj samoj.
Temeljenje kuće, Marija Andrijašević (Fraktura, 2023)
Marija Andrijašević je u knjizi “Temeljenje kuće” postigla preciznu ravnotežu između eksperimentalnosti i komunikativnosti. Svakim od prozno-poetskih “blokova” koji čine ovu knjigu dominira samosvjestan ženski glas koji promišlja temu o kojoj se u ovdašnjim književnostima nedovoljno govori – rodni aspekt naslijeđivanja. Kada brat sestri prepusti vlasništvo nad zemljom, krši se jedan od najstarijih patrijarhalnih običaja na ovim prostorima – da zemlja i imovina, bar u pravilu, pripada muškom nasljedniku. No za Mariju Andrijašević ova je okolnost samo začetak meditacije o pripadanju zemlji, kući, porodici, selu, samoj sebi… “Zidajući” svoju prozno-poetsku nastambu od ideje, preko nacrta do izvedbe, ona gradi i alegoriju kuće kao same sebe, te krajnje suptilnim feminističkim angažmanom dotiče neke posve univerzalne teme kao što su odnos kćeri i roditelja, brata i sestre, dilema o stvaranju vlastite porodice, ljubav, rad, samoća, strah, smrt. Tematsku odvažnost autorica podupire pomno osmišljenim konceptom i uzbudljivim, nepretencioznim lirskim iskazom.
ŽENE BIH za djecu – Ilustrovano putovanje s izuzetnim ženama iz prošlosti (Sarajevski otvoreni centar, 2023, književnost za djecu), autori i autorice: Adisa Bašić, Bjanka Alajbegović, Boriša Mraović, Emir Zametica, Enes Kurtović, Ferida Duraković, Lamija Begagić, Lamija Grebo, Lamija Milišić, Lejla Kalamujić, Nikolina Todorović. Sabina Fidahić, Selma Asotić, Tamara Zablocki, Zoran Ćatić
Nakon poslednjeg talasa popularnosti zbirki biografija izuzetnih žena, i kod nas i u svetu, činilo se da je ovaj žanr iscrpeo svoje mogućnosti. Vrednost “Žena BiH za djecu” upravo je u tome što, oslanjajući se na bogatu tradiciju žanra, i učeći iz nje, pokazuju njegovu rastegljivost i slojevitost. Pedagoški element je uvek bio prisutan u sličnim knjigama, a u “Ženama BiH za djecu” on je eksplicitno promišljen i razrađen na nivou pitanja, uputstava, zadataka, informacija. Vizuelno i prostorno prisutan je koliko i same biografije. Autorkama knjige bilo je jasno da vrednost žanra nije u suvim podacima, već u njihovoj obradi. Ovo važi i za same biografije, koje u ovoj knjizi premošćuju granicu između istorije i književnosti.
Kuća se nije mrdnula, Jelena Anđelovska (Partizanska knjiga, 2023)
“Kuća se nije mrdnula” je poetsko-dramska-prozna zbirka u kojoj se pesme događaju na krovovima zgrada, u kući, u izbegličkom stanu. Eksperimentalna forma nije cilj sama po sebi, već se njom postiže specifična atmosferičnost i drži pažnja, i odaje konceptualna promišljenost zbirke u celini. Zbirka se bavi temom kuće od izbegličkog doma-gubljenja doma, preko života u podstanarskim stanovima, nasleđivanja kuće, do kuće kao sedišta lezbejske organizacije. Uspeh ove knjige ogleda se i u bavljenju temama poput rata i različitih formi nasilja – dirljivo, pametno, ali bez patosa i patetičnosti. Ono što pesme Jelene Anđelovske prenose nisu traumatična iskustva, već hrabra, prkosna suočavanja junaka i junakinja s njima, nekad s očajem, nekad s humorom, ali uvek s nepokolebljivim duhom.
Strvinari starog svijeta, Tea Tulić (Oceanmore, 2023)
Roman Tee Tulić melanholična je i topla priča o tročlanoj, a potom dvočlanoj porodici na hrvatskom priobalju, na prelomu iz osamdesetih u sadašnjost. Roman je o gubitku porodice i o gubitku svetle budućnosti, napisan poetičnim, a opet preciznim i sažetim jezikom. Melanholični ton ne zatupljuje oštrinu kritične perspektive na maskulinitet i na rat, ni oštrinu besa na nasilje. Oštrina ne narušava duhovitost naratorkine perspektive, nego se nadovezuje na toplinu odnosa između ćerke i oca, te nežnost ćerkinog-naratorkinog prikaza likova roditelja. Strvinari starog svijeta je retko uspeo roman na svakom nivou, na nivou jezika, tona, kompozicije, karakterizacije likova, prikaza odnosa između likova, pa čak i radnje.
Publika na proglašenju Štefice / FOTO: Nidal Šaljić
Proglašenje književnog izbora održano je u Historijskom muzeju Bosne i Hercegovine u sklopu Festivala ženske umjetnosti i aktivizma Pitchwise.
Kalia Dimitrova prima priznanje za zbirku U haosu radost / FOTO: Nidal Šaljić
Književni izbor „Štefica Cvek“ organizuju Pobunjene čitateljke (Srbija), Kulturtreger/Booksa (Hrvatska), Naratorium (Bosna i Hercegovina) i Koalicija MARGINI (Severna Makedonija). Ovogodišnji izbor podržali su Western Balkans Fund, Rekonstrukcija Ženski Fond, La Terra Nostra i Book & Zvook.
